Հին ավանդույթի համաձայն՝ միայն ամուսնացած անձինք էին համարվում չափահաս, այդ պատճառով հարսանիքը համարվում էր բեկումնային կետ մարդու կյանքում: Կորեացիների նախնիները համարում էին, որ որ ամուսնությունը ոչ միայն երկու ճակատագրի միություն է, այլև բնության օրենք, ին և յան սկզբների միացում, կյանքի գոյության նախապայման: Նոր կյանք ստեղծվելու համար՝ պետք է մի զույգ միանար և միասին կիսեր ուրախությունն ու զրկանքը, մինչև (ինչպես ասում էին) “սոխի արմատները”: Ապահարզանն, իհարկե, բացառվում էր: Ընդունված էր նաև ասել, որ ընտանեկան երջանկություն չճաշակած մարդն “այն աշխարհ” ընկնելու հույս էլ թող չունենա:
Հնում Կորեայում շուտ էին ամուսնանում. տղաները՝ 12, իսկ աղջիկները՝ 16 տարեկանում: Կինը միշտ ամուսնուց մեծ էր, շատ հաճախ հենց նա էր մանկուց խնամում իր ապագա սիրեցյալին: Նման տարօրինակությունները բնորոշ էին ազնվական ընտանիքներին, հասարակ մարդիք ամուսնական պարտականություններին անցնում էին 20 տարեկանին մոտ:
7-ը լրացած աղջիկներին և տղաներին թույլ չէին տալիս միևնույն սենյակում գտնվել, իսկ շփումն ընդհանրապես սահմանափակ էր և կանոնակարգված: Հարց է առաջանում, բա, ինչպե՞ս էին ամուսնանում: Սիրահարված լինեին, թե ոչ, միևնույն է ամուսնության հարցը լուծում էին ծնողները: Քանի որ ամուսնությունն առանց ծնողների օրհնանքի կայացած չէր համարվում, երեխաները լուռ ենթարկվում էին ծնողների կամքին: Զույգի ընտրությունը կատարվում էր՝ ելնելով ընտանիքի հասարակական դիրքից: Նոր ընտանիքը բարեհաջող կազմավորելու նպատակին լծվում էին գուշակները և միջնորդ անձինք: Առաջինները որոշում էին աստղերի նպաստավոր դիրքը, իսկ վերջիննները՝ ընտրում և տղայի ծնողներին խորհուրդ էին տալիս այս կամ այն աղջկան:
Ծունմէ կոչված միջնորդությունն իր մեջ ընդգրկում էր մի շարք ավանդական ընթացակարգեր: Դրանցից մեկը երիտասարդների չորս սյուների ուսումնասիրությունն էր, այսինքն՝ ստեղծվելիք ընտանիքի ապագայի հաշվարկումը (երբ համեմատվում են ծննդյան ամսաթիվը, տարին, ժամը, նաև հարսի և փեսայի արտաքինը): Եթե բոլոր չորս սյուները համընկնում էին, ապա միանգամից անցնում էին քունհափ կոչվող գործընթացին, որն իրենից ներկայացնում էր երջանիկ ապագայի կանխագուշակում:
Ծունմէյի և քունհափի բարեհաջող արդյունքներից հետո կարելի էր մտածել հարսանիքի մասին: Հարսանեկան ծեսը շատ բարդ էր, այն բաղկացած էր մի քանի փուլից, որոնց միջև կարող էին ամիսներ լինել:
Կորեական “խոսք կապելը” կատարվում էր այսպես. Տղայի ծնողները, միջնորդի միջոցով, ուղարկում են հարազատ դառնալու նամակ-առաջարկություն: Նամակը սովորաբար ծալվում էր հինգ տակ ու տեղադրվում մեծ ծրարում: Ծրարի երեսին գրվում էր տղայի հոր անունը (ազգանունով), իսկ դարձերեսին՝ քընբոն: Ծրարը կապում էին կարմիր և կապույտ թելերով, այնուհետև փաթաթում կարմիր կտորով: Աղջկա ծնողները բանավոր էին պատասխանում իրենց համաձայնության մասին:
Աղջկա ծնողների համաձայնությունը ստանալուց հետո՝ տղայի ծնողները սկսում են նախապատրաստվել “փոքր հարսանիքին”: Այն իրենից ներկայացնում էր նշանդրեք և տեղի էր ունենում հարսի տանը: Այդ օրը կամ էլ մի քանի օր անց խնամիներն արդեն պայմանավորվում էին հարսանիքի օրը նշանակելու վերաբերյալ: “Երջանիկ օրվա” ընտրությունը կատարում էին էլի գուշակները կամ/և տղայի ընտանիքի ամենակրթված ու հարգարժան բարեկամը:
Հարսանիքից մեկ-երկու ամիս առաջ փեսացուն հարսի տուն նաբհէ անունով նվեր էր ուղարկում. մի արկղ կարմրավարդագույն և կապտաերկնագույն մետաքսե կտոր, որոնցից հարսը պետք է կարեր իր հարսանեկան զգեստը և իրենց համատեղ վերմակը: Կտորների գույները խորհրդանշում էին երկիրն ու երկինքը, նաև կանացի և տղամարդու սկիզբը: Հարուստները կտորեղենի հետ նաև զարդեր էին ուղարկում: Նվերը տեղ էին հասցնում կամ ծառաները կամ էլ փեսացուի մոտիկ ընկեր-բարեկամները: Նրանք, հարայ-հրույով, կատակելով, երգելով, “Համ սասեյո” (“Արկղ գնեք”) գոռալով, բերում հասցնում էին նվերը, բայց չէին տալիս, մինչև հարսի ընտանիքի անդամներից չպոկեն ինչ-որ բան (օրինակ՝ խմիչք և ուտելիք): Այնուհետև կատակելով բացում և ցուցադրում արկղի պարունակությունը:
Առաջներում ինչպես ամենուր, նաև Կորեայում հարսանիքը ոչ միայն երկու հոգու կամ երկու ընտանիքի տոն էր, այլ ամբողջ գյուղի կամ գյուղերի: Ծիսակատարություններին մասնակցում էին բոլորը: Եվ քանի որ հարսանիքը ծախսատար է եղել բոլոր ժամանակներում, բոլորն էլ փորձում էին կիսել հարսանքավորների նյութական դժվարությունները (խոսքն իհարկե հասարակ մարդկանց մասին է):
Կորեայում անում էին երկու հարսանիք. մեկը՝ հարսի տանը, մյուսը՝ փեսայի:
Հարսանիքի օրը փեսան առավոտ կանուխ շնորհավորում էր հորն ու մորը՝ նրանց գինի մատուցելով: Այնուհետև հարազատների և ընկերների ուղեկցությամբ ուղևորվում հարսի տուն: Համարվում էր, որ ինչքան շուտ հասնի, այնքան ավելի երջանիկ կլինեն նրանք հետագայում, եթե հարսն ուրիշ գյուղից էր , ապա մեկնում էին դեռ արևը չծագած: Փեսան հագած էր լինում սամոք վանդէ. երկնագույն զգեստ և հատուկ գլխարկ (ձիու մազից պատրաստված, “թևիկերով”): Նա գնում էր առջևից, ձիով: Նրան ուղեկցողների թիվը պետք է լիներ կենտ (սովորաբար 3-ից 9-ը մարդ): Պատվիրակությունը գլխավորում էր “սանգէք” (“բարձրաստիճան հյուր”) կոչվող փեսայի անպայման շատ բանիմաց, անպայման հումորով և անպայման ամուսնացած ազգականներից մեկը: Այս մարդն էլ հենց հարսանիքի քավորն էր և փեսայից հետո միայն նա իրավունք ուներ ձիով գնալու: Փեսայի հետիոտն ուղեկցորդների թվում չէին ընդգրկվում նրա հայրն ու մայրը: Եթե նրանք մահացած էին լինում, ապա պատվիրակության մեջ չէին կարող մտնել նաև նրանց փոխարինող ազգականները (օրինակ հորը փոխարինող մեծ եղբայրը կամ հորեղբայրը):
Տեղ հասնելուն պես փեսան՝ սանգեքի հետ հրավիրվում էր հատուկ սենյակ, որտեղ նրան դիմավորում էին հարսի ծեր կին ազգակցուհին (ով խորհրդանշում էր երկար և երջանիկ կյանքը) և զոքանչը: Սանգեքը փոխանցում է փեսայի նվերները, որոնք ընդունելով երջանիկ զոնքանչը սանգեքին գումարով էր փոխհատուցում:
Այնուհետև գնում էին հարսին ողջունելու: Ի նշան հարգանքի՝ փեսան երկու անգամ գլուխ էր խոնարհում հարսի սենյակի դռան առջև:
Հարսին առաջինը տեսնում է փեսան (նրան այդ առավոտ ոչ-ոք չպետք է տեսներ, մինչև փեսայի ժամանումը): Հարսը կրում էր մետաքսե հարսանեկան հանբոք, որի թևերը զարդարված էին կանաչ, կարմիր, դեղին, երկնագույն և մանուշակագույն զոլերով: Մազերը հավաքվում էին բարձր սանրվածքով, զարդարվում ծաղիկներով, զարդերով, կարմիր, ոսկեգույն նախշերով երիզներով: Նրա ճակատը և այտերը զարդարում էին կարմիր շրջանակներով: Հարսն իր ողջ տեսքով արտահայտում էր իր խոնահությունը և հնազանդությունը:
Առաջին ծեսը փայտյա վայրի բադի փոխանցումն էր հարսնացուին: Դա խորհրդանշում էր, որ երկուսն, այդ օրը կապելով իրենց ճակատագրերը, խոստանում են ապրել հավատարմության և սիրո մեջ, ինչպես վայրի բադերը: Հնում հենց կենդանի բադիկ էր նվիրաբերվում, հետագայում այն փոխարինվեց փայտյա արձանիկով: Որոշ վայրերում զոքանչը գցում էր բադը հատակին. եթե այն ոտքերի վրա է կանգնում, ապա հարսիկն առաջինը տղա կբերի, իսկ եթե կողքի է ընկնում, ապա աղջիկ:
Հետո բոլորը գնում էին հարսանեկան արարողության համար նախատեսված վայրը, որտեղ կատարվում էր քոբերէ ծեսը. հարսն ու փեսան միմյանց առջև գլուխ են խոնարհում, հարսը երկու անգամ մինչև գետին էր խոնարհվում, իսկ փեսան պատասխանում էր մեկ անգամ կիսախոնարհված դիրքով, որի ժամանակ աջ ձեռքը ափով ներքև ձախի վրա դրած ձեռքերը բարձրացնում էր մինչև աչքերը: Հարսն այդ ամբողջ ընթացքում չէր նայում փեսային: Քոբերէն կրկնում էին երկու անգամ:
Դրան հաջորդում էր հափքըմրէ “100 տարվա երդում” կոչվող ծեսը. հարսն ու փեսան խմում են երեք բաժակ ալկոհոլ ի նշան հոգիների միասնության, ընդ որում բաժակները փոխանակելով: Առաջին բաժակը լցնում էր հարսը և մատուցում ի հիշատակ նախնիների, երկրորդը լցնում էր փեսան, իսկ երրորդ անգամ երկուսն էլ խմում էին միևնույն բաժակից:
Այս բարդ ծեսերից հետո հարսը հեռանում էր իր սենյակը: Փեսան էլ գնում էր իր համար հատուկ նախատեսված սենյակը, որտեղ հագնում էր հարսի տանը իր համար կարված շորերը: Մյուս հարսանքավորներն ավելի մեծ սեղանի շուրջ էին նստում: Սովորաբար այդ սեղանից վերցված ուտեստները հետո ուղարկվում էին փեսայի տուն: Սանգեք-քավորը քեֆից անմիջապես հետո գնում էր տուն, իսկ փեսան, իր շքախմբով մնում էր հարսի տանը ևս մեկ-երկու օր:
Հարսի տանը ևս մի հետաքրքիր ավանդույթ էր անցկացվում. սէ սշիլլան թարուգի “նոր փեսայի արարողակարգ”: Հավաքվում էր երիտասարդությունը և փեսային գրավոր տեսքով “թարախ” հարցեր ուղղում՝ նրա գրագիտությունը և ջրից չոր դուրս գալու կարողությունը ստուգելու նպատակով: Եթե փեսան չէր կարողանում պատասխանել, նա վճարում էր փողով կամ ալկոհոլով: Չնայած նրան օգնում էր տարիքով ինչ-որ մեկը, երիտասար ու անփորձ փեսան չէր կարողանում անցնել այս փորձությունը: Չափազանց անգրագիտության կամ ժլատության համար՝ փեսան պատժվում էր այսպես. նրան ոտքերով վերև էին կապում և փայտով խփում ոտնաթաթերին, այնքան ժամանակ, մինչև նա չկատարի ներկաների բոլոր ցանկությունները: Այս կերպ հարսանիքը հարսի տանը փեսայի համար դառնում էր անմոռանալի:
Փեսայի տուն հարսին տանում էին հատուկ պատգարակով, որը փեսան բերել էր իր հետ: Հարսին նույնպես ուղեկցում են մոտիկ բարեկամները, կրկին կենտ թվաքանակով, բայց երկու հոգով շատ քան փեսայինն էին: Փեսան կրկին առաջնորդում էր շքախումբը: Փեսայի տուն չհասած շքախումբը կանգ էր առնում, և հարսի բարեկամները պահանջում էին դրամական փոխհատուցում կամ էլ թատերական կռվի մեջ էին մտնում փեսայի հարազատների հետ:
Հարսը պատգարակից իջնելուց ոտքը անպայման պետք է դնել բրձով լի պարկի վրա, իսկ տուն մտնելուց առաջ, անցնել կրակի վրայով: Փեսան հարսին ուղեկցում է առանձին սենյակ, որտեղ հավաքված են հարսի տարեկից փեսայի բարեկամուհիները, նրանք աղջիկներով էին նշում հարսանիքը, ընդ որում հարսն այդ ամբողջ ընթացքում չի բարձրացնում աչքերը: Այդ սեղանից վերցված ուտեստներն էլ ուղարկվում էին հարսի տուն: Հաջորդիվ հարսը պետք էր խորը խոնարհվեր այդ ընտանիքի նախնիների բագնիի առջև: Հետո գալիս էր ամենահետաքրքիր մասը՝ փհէբեք, հարսը պետք է ընդունվեր ընտանիքի կողմից: Հարսը սկեսրոջը խուրմա էր մատուցում, իսկ սկեսուրին՝ հավի միս (հաճախ բարակ կտրտած, աղադրած): Հետո նա խորը խոնարհվում էր սկզբից ամուսնու ծնողներին, հետո հարզատներին՝ ըստ տարիքի, իսկ տարիքով մոտիկներին ուղղակի թեթևակի ողջունում էր: Հարսի մատուցած խորհրդանիշները ստանալով՝ սկեսրայրն ու սկեսուրը դրանք նետում են հարսի ոտքերի տակ. խուրման, որ առողջ երեխաներ ծնվեն, իսկ միսը, որ ներվեն հարսի թերացումները: Հարսն իր հերթին հորական տնից բերած նվերներ էր մատուցում իր ամուսնու հարազատներին:
Այս բարդ ու ծանր ծիսակատարություններից հետո, վերջապես երիտասարդները կարող էին մնալ երկուսով, մինչ արևածագ (իմիջայլոց իրավունք էլ չունեին շուտ դուրս գալու, կկկ): Նրանց ննջարանում նույնպես սեղան էր գցվում: Փեսան հանում էր հարսի գլխազարդը, այնուհետև արձակում հագուստի երիզները և հանում մեկ գուլպան: Հետո պետք էր հանգցնել լույսը, բայց չփչելով, այլ հատուկ փայտիկով: Երկուսի “առանձնացման” ողջ գործընթացին աչալուրջ հետևում էին մոտիկ բարեկամները և ընկերները: Նրանք ակտիվ մեկնաբանում էին տեղի ունեցածը, առավել համաձակները նաև ծակում էին թղթե պատուհանները և փայտով նրանց վրայից քաշում վերմակը: Երիտասարդ ամուսինները պետք է լուռ ենթարկվեին… կարգ էր այդպիսին:
Հարսանիքի հաջորդ օրը հարսը վեր էր կենում վաղ առավոտյան և պատրաստում բրձե շիլա կամ բրձե բլիթներով թոկկուք ապուր: Նա նաև պատրաստած ուներ նվերներ իր սկեսրոջ և սկեսուրի համար, հաճախ սեփական ձեռքով կարված հագուստ:
Հետագա երկու օրվա ընթացքում նորահարսը իր սկեսուրի հետ այցելում է հարազատներին: Կյանքն ընկնում է իր բնականոն շրջանակ միայն չորրորդ օրը: Հարսիկը կարող է դարձ գնալ արդեն բերքահավաքից հետո՝ իր հին ընտանիքին տանելով նոր ընտանիքի բարիքներից:
Տարածված է կարծիք, որ ընտանիքում աղջկան այլ կերպ են վերաբերվում: Ավանդաբար Արևելյան այս երկրներում ընդունված չէր դստերը սովորեցնել տնային գործերի գաղտնիքներին: Դա համարվում էր անպետք ու վնասակար բան: Աղջիկներին ամուսնության էին տալիս վաղ հասակում, և նրանք ամեն ինչ սովորում էին իրենց ամուսնու ընտանիքում:Սակայն պետք է հաշվի առնել, որ նախկինում աղջիկներին ամուսնության էին տալիս 10-12 տարեկանում,իսկ հիմա նրանք ամուսնանում են միջինում 26 տարեկանում: Տվյալ դեպքում նման ավանդական դաստիարակությունը բերում է որոշ կորեացի կանանց ոչ ադեկվատ դաստիարակվելուն:
Մեր օրերում շատ բան է փոխվել նաև կորեական հարսանեկան ծեսերում: Կյանքի բուռն ռիթմի և կանանց իրավունքների ավելացման հետ ամոթխած հարսիկի կերպարի վերացմանը զուգընթաց, կորել է նաև շատ ծեսերի իմաստը:
Այսօրվա կորեացիները, չնայած էլի ամուսնանում են միջնորդով, ծնողների ընտրությամբ, հաշվի առնելով հասարակական դիրքը, հորոսկոպի նշանները և այլն, ձերբազատվել են մի շարք ավանդական և պարտադրված կաղապարներից: Կրճատվել են ծնողների ծանոթության, խոսք կապելու, նշանդրեքի, անգամ հարսանեկան արարողության տևողությունները, ամեն ինչ բերված է մինիմումի: Կարևորը վառ ու պայծառ, հարազատներով լի, անմոռանալի հարսանիքի կազմակերպումն է: Հարսանիքը սկսվում է փոքր սեղանով հարսի տանը, հետո նրանք գնում են սրահ՝ ճանապարհին ԶԱԳՍ մտնելով (եթե սրահը չի տրամադրում նման ծառայություն): Սրահի ծախսերը կատարվում են երկու կողմերի հավասար ներդրումներով: Հարսը սրահ է մտնում սպիտակ եվրոպական հարսանեկան զգեստով, Մենդելսոնի “Հարսանեկան մարշի” հնչյունների ներքո: Միակ ծեսը, որ ամբողջությամբ պահպանվում և իրականացվում է, փհէբեքի ծեսն է (փեսայի ծնողներին հարգանք մատուցելը): Դրա անցկացման համար սրահներում անգամ հատուկ սենյակ է նախատեսվում: Նաև պահպանվում է փհէբեքի ընթացքում ազգային տարազ կրելու ավանդույթը:
Մնացածն ինչպես ամենուրեք. քեֆ-ուրախություն, լուսանկարներ, հարբած կռիվներ և կենացներ: Նվերներ անում են հարազատները (հարսն այլևս չի անում, կկկ), ցանկալի է փողի տեսքով: Ունևոր ընտանիքներն իրենց երեխաներին ապահովում են ամեն ինչով՝ ճոխագույն հարսանիք կազմակերպելով: Ցավոք, շատ միջին վաստակի տեր մարդիկ փորձում են հետ չմնալ ՝ ընկելով պարտքերի մեջ (ծանոթ երևույթ է, չէ՞): Նորաստեղծ ընտանիքին օգնում են ամբողջ գերդաստանով, ով ինչ կարող է նվիրել…
Ամուսնական ճանապարհորդության լավագույն վայրը Չեջուդո կղզին է համարվում, ուր էլ, հարսանեկան արարողությունից անմիջապես հետո, նորապսակները մեկնում են մեղրամսի (այս անգամ ամեն ինչ անցնում է առանց կողմնակի հայացքների, կկկ) ^^
…Եվ նրանք ապրում են երկար և երջանիկ…
^^Nya^^
Նյութը հեղինակային է: Օգտվելու դեպքում նշե՛ք մեր կայքը: